Γνωρίζεις τι είναι το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων? (Μέρος Δεύτερο)

Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου

Έτσι, χριστιανικές γιορτές (Γέννηση του Χριστού, Αγίου Βασιλείου, Θεοφάνια) έχουν διατηρήσει λαϊκές ειδωλολατρικές συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά), στο πέρασμα κυρίως από τον ένα χρόνο στον άλλο.
Βλαπτικά πνεύματα, οι Καλικάντζαροι, πίστευαν ότι κυκλοφορούν το Δωδεκαήμερο και ενοχλούν τους ανθρώπους.
Φεύγουν την παραμονή των Φώτων, όταν ανοίγουν οι ουρανοί, η θάλασσα γλυκαίνει, οι άνεμοι ημερεύουν, ακόμη και τα ζώα μιλούν. 
Σήμερα πια είναι φανταστικά όντα που διασκεδάζουν παιδιά και μεγάλους.
Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών ήταν και εξακολουθούν να είναι οι αγερμοί (κάλαντα), οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για την καλοχρονιά κ.ά.
Το μάντεμα της Τύχης, την Πρωτοχρονιά, και οι ευχές για καλή υγεία και προκοπή πάντοτε επιθυμητά αντικατοπτρίζονται στα περισσότερα έθιμα της ημέρας, πολλά από τα οποία εξακολουθούν να τηρούνται και σήμερα (το νόμισμα ή άλλο σημάδι της βασιλόπιτας, φύλλα ελιάς στο τζάκι, χαρτοπαίγνιο κ.ά.).

Έπαιρναν αμίλητοι νερό από τη βρύση για να ραντίσουν το σπίτι και τα μέλη της οικογένειας. (μεγάλη δισειδεμονία)

Στην πόρτα κρεμούσαν αγριοκρεμμύδα (ασκελετούρα, σκιλλοκρέμμυδο, μπότσικας) την ευρωστία του οποίου επιδιώκουν να μεταδώσουν στα μέλη της οικογένειας. 
Το έθιμο τείνει να γίνει πανελλήνιο.
Στην περιοχή Κοζάνης, στην Ηπειρο και αλλού τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων κρατώντας την τζομπανίκα, για να χτυπούν τις πόρτες και ένα τορβά για τα δώρα. Στη Μακεδονία μαγείρευαν σαρμάδες (ντολμαδάκια) με λάχανο και κρέας χοιρινό με σέλινο, πράσο ή σπανάκι, ενώ σε άλλες περιοχές έσφαζαν κότα και έφτιαχναν σούπα. Η γαλοπούλα είναι νεότερη συνήθεια στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Παλαιότερα την παραμονή των Χριστουγέννων έσφαζαν οικόσιτο χοίρο.
Με δεδομένο ότι ο χρόνος στον παραδοσιακό, αγροτικό κυρίως, χώρο είναι συνδεδεμένος με τον καιρό και τις αγροτικές ασχολίες, το εορταστικό Δωδεκαήμερο, στην καρδιά του χειμώνα, αποτελούσε ευκαιρία για ανάπαυλα από τις αγροτικές εργασίες, τα ταξίδια στη θάλασσα και συγκέντρωνε τα μέλη της οικογένειας γύρω από το κοινό τραπέζι, όπου έτρωγαν και έκοβαν συμβολικά το στολισμένο χριστόψωμο ή τη βασιλόπιτα.
Τα περισσότερα από τα αγροτικά έθιμα έχουν εκλείψει, επειδή έλειψαν και οι λόγοι που τα υπαγόρευαν.
Η δεισιδαιμονική σκέψη του απλού ανθρώπου έδωσε τη θέση της στην επιστημονική γνώση.
Όσα από τα έθιμα διατηρούνται ακόμη έχουν απολέσει τον συχνά μαγικοθρησκευτικό τους χαρακτήρα, ο οποίος εμπεριείχε και τον σεβασμό στη φύση και τα στοιχεία της (νερό, γη, ζώα, φυτά). 
Στη θέση τους μπήκαν συνήθειες με κοινωνικό και συμβολικό χαρακτήρα (ρεβεγιόν, χαρτοπαιξία, γούρια κ.λπ.).
 Της Αικατερινης Πολυμερου- Καμηλακη*
* Η Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη είναι διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

Στο δωδεκαήμερο αυτό παρατηρούμε σε κάποια μέρη να διατηρούν πανάρχαια έθιμα. 

Ραγκουτσάρια.... Ραγκουτσάρια!!!!Σε μια πόλη στην εσχατιά της Ελλάδος σε πείσμα των καιρών οι Καστοριανοι κρατούν τις παραδόσεις και με κέφι..με χαμόγελο..αισιόδοξα..διατηρουν και αναβιώνουν 'ενα πανάρχαιο έθιμο.
Εχει τις ρίζες του ,στα αρχαία χειμερινά Διονυσια.Καταμεσης του χειμώνα αμέσως μετά την γιορτή των ηλιούγεννων,προς τιμην της φύσης που θα αναγεννήσει την Άνοιξη.

Προσαρμόστηκε με το πέρασμα των χρόνων και στους βυζαντινούς χρόνους με τους rogatores(ζητιάνους) μεταμφιεσμένους να γυρνάνε απο σπίτι σε σπίτι,μπαίνοντας και περιπαίζοντας τους νοικοκυραίους, ζητώντας φιλοδωρήματα και κεράσματα. Κρυμμένοι πίσω από προβιές και μάσκες,συνέτειναν να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα που ταλαιπωρούσαν στο "μεσοχείμωνο" τον κόσμο των καιρών εκείνων... Κατάφεραν να γιορτάζουν το δωδεκαήμερο και επι τουρκοκρατίας σαν "τσαρανιασμένοι ραγκουτσάρηδες"(οι βαμμένοι με μαύρο χρώμα στο πρόσωπο και στο σώμα)με έμπνευση της σιγμής και ότι έβρισκαν στα σεντούκια τους με σκωπτικό και αλληγορικό τρόπο..
Ενα σημαντικό στοιχείο που διατηρήθηκε και στις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι το1930.ήταν η παρουσία του βακχου,που έσερνε έναν γάιδαρο στολισμένο κληματόφυλλα,που είχε στο σαμάρι του το ξόανο του θεού Διονύσου μέσα στο οποίο είχε ένα βαρελάκι κρασί.
Μετά την χαμένη δεκαετία 1940-50,ο κόσμος ξανάρχισε να ζει ,να μεταμφιέζεται και να γλεντά.
Να υιοθετούν οι παρέες νέα πρότυπα μεταμφιέσεων φερμένα απ'αλλου, ενώ άλλες συνέχιζαν στις πατροπαράδοτες συνήθειες..Παρά τις δυσκολίες που συνάντησαν σε μια μακρόχρονη διαδρομή,τα Ραγκουτσάρια,πολλά από .τα στοιχεία των λατρευτικών παραδόσεων,που είναι γνωστές από τα Ελληνορωμαϊκά χρόνια κατάφεραν να διατηρηθούν και να φτάσουν μέσω του Βυζαντίου και της τουρκοκρατίας μέχρι της μέρες μας!
Το 3ημερο η πόλη γλεντάει και παραδίνεται σένα Διονυσιακό ξεφάντωμα,με το κάθε "μπουλούκι"(παρέα) από κάθε γειτονιά.οι"τσαρσινοι"..οι "αποζαρινοί",οι "ντολτσινοί".Και η κάθε παρέα με την μουσική μπάντα της.
Επίσης είναι και τα Χειροσφάγια
Τα χοιροσφάγια είναι χαρακτηριστική εκδήλωση των Χριστουγέννων (Ηλιουγέννων).
`Εχουν θυσιαστικό χαρακτήρα και απηχούν αρχαίες εξιλαστήριες και καθαρτήριες θυσίες που συνοδεύονται από μαγικές και δεισιδαιμονικές πράξεις, όπως τα μαντέματα.
Αυτά γίνονται το δωδεκαήμερο και άλλα πολλά.
Κατά τ`άλλα είμαστε Χριστιανοί.....

 Γνωρίζεις τι είναι το δωδεκαήμερο (Μέρος πρώτο)